Jaxa | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1665–1685 | |||||||||
 Map of China with Albazino as Jaxa | |||||||||
| Capital | Jaxa | ||||||||
| Common languages | Polish, Ukrainian, Dagur, Evenki | ||||||||
| Religion | Roman Catholicism Eastern Orthodoxy | ||||||||
| Leader | |||||||||
• 1665-1674 | Nicefor Czernichowski | ||||||||
| History | |||||||||
• Proclamation of the State | 1665 | ||||||||
• Tribute to Alexis of Russia | 1669 | ||||||||
• Conquest of Jaxa by Qing China | 1685 | ||||||||
| |||||||||
| Today part of | China Russia | ||||||||
Jaxa (Polish: Jaxa, Jaksa) was a 17th-century microstate in North Asia with its capital in Albazino existing between 1665 and 1674. It was located on the border of the Tsardom of Russia and Qing China, by the Amur river. Its population was made by from Polish and Ukrainian refugees from the Tsardom of Russia, and the autochthonic Evenks and Daurs. It was established from the territory of the Tsardom of Russia in 1665 by Nikifor Chernigovsky and his men, who fled Russia, and existed until 1674 when it was incorporated back to that country.
History edit
Sournce 1 edit
Nicefor Czernichowski urodził w Czerniachowie na Wołyniu. W młodym wieku dostał się do niewoli rosyjskiej pod Nowogródkiem Siewierskim, broniąc Polski przed rosyjskim najazdem. Zesłano go wraz z ojcem do Wołogdy. Jednak gdy rok później w 1634 r. podpisano pokój polanowski i większość polskich jeńców wracała do ojczyzny, Nicefor przysiągł służyć carowi i przeszedł na prawosławie. Nagrodzono go za to kwotą… 3 i pół rubla.
Dlaczego Polak przysiągł służyć carowi, z którym wcześniej walczył? Dalszy rozwój wypadków wskazuje, że szlachcic po prostu nie chciał wracać do kraju z pustymi rękami. Otóż po otrzymaniu dodatkowo 7 rubli żołdu Czernichowski z kilkoma towarzyszami rozpoczęli ucieczkę do Polski. Zostali jednak schwytani. Za zdradę Nicefor wraz z poślubioną w międzyczasie żoną zostali zesłani do Jenisejska w głębi Syberii. Uciekać stamtąd byłoby trudno, więc nasz bohater postanowił się jednak ustatkować.
Tak prawdopodobnie wygladał herb Jaxa, którego używał Nicefor Czernichowski. Możemy uznać, że był to także herb jego syberyjskiego państwa. Źródło: Wiedza i Życie – Inne Oblicza Historii
Carskie władze przerzucały rodzinę Czernichowskich wraz z trzema synami i dwiema córkami z miejsca na miejce i z czasem zaczęły powierzać Niceforowi różne funkcje – był lokalnym nadzorcą i awansował na setnika kozackiego. Rodzina żyła sobie w spokoju i dostatku a Czernichowski, który odwiedził Moskwę, prosił nawet listownie cara o przywrócenie mu tytułu szlacheckiego – odpowiedzi jednak nie otrzymał.
Całe stabilne życie Polaka legło w gruzach w 1664 roku. Na początku lipca carski wojewoda ilimski Wawrzyniec Obuchow zgwałcił jedną z jego córek, a męża drugiej aresztował. Takiej zniewagi ojciec – polski szlachcic nie mógł puścić płazem. Wkrótce potem wraz ze swoimi ludźmi dopadł i zamordował wojewodę. Za taki czyn kara mogła być tylko jedna – śmierć. Uchodząc przed zemstą cara Czernichowski wraz ze swymi 84 banitami postanowił zbiec nad Amur, na granicy rosyjsko – chińskiej. Przedzieranie się przez dziką tajgę było dramatyczne – wkrótce wielu uciekinierów zmarło z zimna i chorób lub zginęło w walkach z miejscowymi Tunguzami i Daurami.
Po wielu ciężkich zimowych miesiącach garstka zbiegów dotarła w końcu do dawnej spalonej kozackiej stanicy Ałbazino. Czernichowski postanowił, że tu zostaną. Polak energicznie przystąpił do odbudowy warowni. Z czasem do grodu, który nazywano Jaksa, zaczęli coraz liczniej przybywać różni banici i zbiegli chłopi z Rosji, nie brakowało wśród nich Polaków.
Czernichowski zdawał sobie sprawę, że nie obroni swojego państwa przed zakusami chińskimi i rosyjskimi bez pozyskania miejscowej ludności. Szybko zdobył szacunek i posłuch wśród autochtonów, którzy pamiętali terror rosyjski i w Czernichowskim widzieli szansę na ratunek. Zaczęli mu więc nawet płacić daninę w srebrze i sobolowych skórach. Wokół warowni powstawały kolejne osady – państwo Jaksa rosło w siłę. W twierdzy przechowywano skarb i sztandar Jaksy. Obowiązywała też księga praw Jaksy ułożona prawdopodobnie przy pomocy unickiego mnicha Hermogenesa.
Wkrótce Czernichowski nawiązał stosunki dyplomatyczne z Chinami, które uznały niepodległość Jaksy. Niezwykłe jest, że dwór chiński pisał do niego… również po polsku, adresując listy „do mądrego chana”.
Lokalizacja państwa Jaxa na współczesnej mapie Dalekiego Wschodu
Samozwańcze państwo zdołało odeprzeć kilka najazdów okolicznych rosyjskich wojewodów i jednocześnie rozpocząło korespondencje dyplomatyczną z samym carem. Wkrótce Czernichowski zrozumiał jednak, że musi chyba pójść na jakiś kompromis i w 1669 roku zaczął wysyłać carowi dobrowolny podatek, co było chytrym posunięciem.
W 1670 r. na Jaksę napadły liczne oddziały chińskie, ale państwo polskich zbiegów, chłopów i miejscowych dzikich plemion zdołało się obronić, czym wprawiło w zdumienie samego cara. Dwa lata później plan Czernichowskiego się powiódł – car rosyjski wprawdzie skazał go na śmierć, ale dwa dni później – darował mu winy i uczynił go „wicewojewodą ałbazińskim”. Nicefor osiągnął to co zaplanował.
Historia niezwykłego tworu – księstwa Jaksa dobiegła końca w 1674 r. , kiedy państwo to przeszło pod kuratelę rosyjską. Dlaczego Czernichowski nie próbował dalej walczyć o niepodległość? W dłuższej perspektywie było to po prostu niemożliwe, gdyż Jaksa była zbyt słaba na jednoczesne odpieranie ataków chińskich i rosyjskich. Zresztą polski szlachcic – awanturnik osiągnął to co chciał – uniknął kary śmierci za zabicie wojewody, zyskał sobie powszechny szacunek i dodatkowo – wysokie stanowisko.
Oblężenie Ałbazina przez wojska chińskie w 1685 roku. Ryc. Wikimedia Commons
O dalszych losach tego niezwykłego człowieka nie wiadomo zbyt wiele. W 1675 roku przewodził zwycięskiej wyprawie przeciw Chinom, po której prawdopodobnie zmarł. Według innych źródeł, w 1680 roku Czernichowski otrzymał ponownie w Moskwie tytuł szlachecki (bojarski), o który zabiegał już kilkanaście lat wcześniej.
Matka Boska Ałbazińska
W 1685 roku Chiny napisały ostatni dokument po polsku do mieszkańców Jaksy – widać więc, że Czernichowskiego i jego państwo darzono szacunkiem na dworze chińskim jeszcze długo. Wkrótce po śmierci Czernichowskiego wielki najazd chiński zniszczył warownię, część obrońców zginęła, pozostali – jako jeńcy – osiedlili się w Chinach. Wkrótce jednak warownię odbudowano, a jej 800-osobowa załoga skutecznie stawiła opór kolejnemu najazdowi 10-tysięcznej armii chińskiej.
Do dziś w miejscowości Ałbazino można oglądać ikonę obecnie zwanej Matką Boską Ałbazińską, przywiezioną niegdyś przez mnicha Hermogenesa, a także chińskie mapy z zaznaczonym na nich „państwem Jaxa”.
Source 2 edit
[2] Po wojnie moskiewskiej Carstwo Rosyjskie i bojarzy czują się upokorzeni, cały świat spodziewa się , że Moskwa wkrótce zechce odzyskać swoje ziemie. Staje się tak w1632 roku, Rosjanie chcą zdobyć Bramę Smoleńską, najlepszą drogę na zachód, rozpoczyna się oblężenie Smoleńska, prawdopodobnie w tym roku do niewoli dostaje się Nicefor Czernichowski herbu Jaksa, wkrótce zostanie zesłany na Syberię. W 1634 roku podpisano pokój Polanowski, jeńcy wracają do domu, ale nie Nicefor. Według jednej teorii, Polak nie chciał wracać do domu bez łupów, możliwe jest także, że car zgodził się go uwolnić pod warunkiem, że ten zostanie na jego służbie. Tak czy inaczej, Czernichowski zostaje kozackim setnikiem, czyli dowódcą Sotni, w której skład wchodziło stu jeźdźców. Polak stacjonował między innymi w Jenisejsku czy Kireńsku, aż w końcu w 1652 osiada wraz z rodziną w Ust-Kut gdzie zostaje kierownikiem warzelni soli.
Spokojne, ustatkowane życie drastycznie zmieniła się w 1660, właśnie wtedy wojeowoda ilimski Ławrientij Obuchow porwał i zgwałcił siostrę Nicefora, inne źródła mówią, że była to jego żona. Taka zbrodnia, nie mogła spłynąć po polskim szlachcicu. Czernichowski zebrał swoich ludzi i w 1665 rok zorganizował bunt przeciwko wojewodzie, Obuchow próbował salwować się ucieczką, jednak polski szlachcic na czele swoich kozaków dognał go i nie czekając na żadne wyroki, zabił.
Po zabiciu jednego z carskich dostojników, nie było mowy o łagodnym wyroku, polski szlachcic doskonale o tym wiedział, on i jego ludzie zdecydowali się zbiec nad rzekę Amur, która przepływała przez sporne terytorium Chin i Rosji. Uciekinierzy, dotarli do byłego rosyjskiego fortu, Ałbazinu. Okazało się, że graniczny konflikt go nie oszczędził. Warownia była ruiną, która nie była w stanie zaoferować schronienia banicie.
Tyle dobrego, że Chińczycy odstąpili od fortu i w całej otaczającej go krainie znajdowali się jej rodzimi mieszkańcy, czyli Ewenkowie oraz Dagurowie. Na zgliszczach Ałbazina, Nicefor wraz ze swoimi kozakami, przystąpił do odbudowy warowni. Najprawdopodobniej swój nowy dom nazwał Jaksa, zapożyczając nazwę ze swojego herbu. Szybko nawiązał sojusze z miejscową ludnością i w praktyce uniezależnił swoje małe państwo od państwa moskiewskiego.
Według historyka Zygmunta Łukawskiego, twierdza miała 1 200 metrów kwadratowych i trzy baszty. Obronę stolicy wzmacniał otaczający ją ostrokół i fortyfikację ziemne. Tylko dlaczego mówimy o stolicy, jeżeli było to jedynie warowne schronienie dla banitów, już do tego przechodzimy.
Czernichowski nie miał zamiaru czekać na Rosjan z założonymi rękami. Polski uciekinier doprowadził do zawarcia lokalnego sojuszu z Daurami zamieszkującymi ten teren, a jego władztwo rozciągnęło się na 400 kilometrów wzdłuż rzeki Amur aż do rzeki Zeja. Ponadto w okolicach odbudowanej twierdzy zaczęły powstawać osady, do których lgnęli ludzie uciekający przed władcą Moskwy. Małe państwo posiadało także własne prawa ułożone prawdopodobnie przez unickiego duchownego.
Dzięki napływowi awanturników, kraj znacznie powiększył liczbę swojego wojska co pozwoliło odeprzeć kilka moskiewskich ataków. Car nigdy jednak nie zdecydował się na wyprawę do Ałbazina i polski władyka musiał jedynie ścierać się z graniczącymi z jego państwem wojewodami.
O tym, że Jaxa była pełnoprawnym Państwem, a nie zbójnicką kryjówką mogą świadczyć stosunki dyplomatyczne, które były prowadzone między Niceforem, Carem, a także Chinami. Część korespondencji prowadzonej między państwem qingowskim, a ałbazinskim była pisana po Polsku, a sam Czernichowski nazywany był w niej „Mądrym Carem”.
W końcu musiało dojść do zbliżenia na linii Jaksa – Rosja, władca małego kraju zdawał sobie sprawę, że do tej pory miał wiele szczęścia i nie ma co liczyć na długie utrzymanie kraju. W1669 roku zaczął płacić dobrowolną daninę na rzecz Cara co zdecydowanie ociepliło ich stosunki. Nicefor wyraził skruchę za zabicie moskiewskiego urzędnika i wraz ze swoimi ziemiami, przeszedł pod rosyjskie panowanie.
Rosyjski władca natomiast, 15 marca 1672 roku, skazał polskiego szlachcica na śmierć, ale już po dwóch dniach go ułaskawił, wyrok był jedynie formalnością, która musiała być dokonana. Nicefor Jaxa-Czernichowski wrócił na rosyjską służbę i został mianowany wicewojewodą ałbazinskim. I w ten sposób zakończyła się krótka i burzliwa historia orientalnej Polski. Sam Czernichowski zapisał się jeszcze na kartach historii dowodząc wyprawą wojenną do Mandżurii, po której dokonał swojego żywota.
Name edit
The name of Jaxa originates from the wooden stronghold of Jaxa built by Nikifor Chernigovsky in place of Albazino that was destroyed by Chinese troops.[1] The name of the fort was derived from the founder's family Coat of Arms, Gryf coat of arms. According to Chinese sources, this place was called 雅克薩 (yakesa) before the rise of Albazino.
History edit
The state was created by Nikifor Chernigovsky, a Polish nobleman deported from Volhynia. In 1665 Chernigovsky and Siberian Cossacks killed the voivode of Ust-Ilimsk. In order to hide in it, they rebuilt the abandoned stronghold of Albazino, thereby making it the capital of their new state. In 1685 Jaxa was annexed by Qing China.
Albazin edit
In late 1650, Albazin was built as winter quarters by Yerofei Khabarov on the northernmost part of the Amur River, 200 kilometres (125 miles) downstream from the junction of the Argun and Shilka. Thereafter it was little used as the Russians concentrated on the richer grain-growing lands downriver. In 1652 the Qing dynasty drove the Russians out of the Amur region and the land was left to outlaws and adventurers.
Foundation of Jaxa edit
In 1655 Nikifor Chernigovsky, a Pole who had been exiled to Siberia after an unsuccessful attempt to run away from the Russians' custody, murdered the voivode of Ilimsk in retaliation for the rape of his daughter, and fled to the Amur where he reoccupied the ruins of Albazin and gathered a band of supporters. Chernigovsky soon gained the support of the local population, Tungusic people, for whom treatment with respect was a great change in comparison to several assaults they had endured under Russian (Cossacks) sovereignty. He built a major stronghold on the ruins of Albazin giving it the name of Jaxa.
In the coming years, Siberian governors made several failed attempts to regain the control over Albazin; however, Chernigovsky was able to keep his position playing the Russians off against the Chinese and vice versa. From 1669, the Russian tsar received a tribute from the Jaxa country (Albazin and surrounding villages), which impacted the tsar's decision to formally acknowledge Chernigovsky as the lord of Jaxa in 1674. In communication with Chernigovsky, the Chinese government used Polish as the main language. In 1675 he raided Chinese lands with the help of the local population. This is the last recorded reference to Chernigovsky in history.[2][3]
The Russian-Chinese conflict over Albazin edit
The Qing dynasty did little about Albazin because their forces were tied up in southern China and because they were concerned about possible Russian backing for their enemies in Mongolia. With the southern problem nearly solved (Taiwan was conquered in 1683), in the spring of 1682 the Kangxi Emperor made a tour through Manchuria and began preparations to deal with the Amur problem. His plan was to build up such a large force that the Russians would withdraw without fighting, for, as he said "The use of force is not a good thing. We use it only under compulsion." Troops were moved up to Aigun and crops were planted to feed them. An attack was delayed due to disagreements among the planners and the difficulty of moving supplies northward.
From 1681 there were Manchu threats against Albazin, talks were held on the Nun River and minor Russian forts were destroyed along the Zeya. By the end of 1683, all Russian bases except Albazin had been eliminated. Moscow responded by making Ivan Vlasov voyevoda of Nerchinsk and appointing Akeksey Tolbuzin to a new voivodeship at Albazin (July 1684). An attempt to move men and supplies east failed due to shortages and inefficiency.
The siege began on June 23, 1685. On the June 26 there was an indecisive day-long battle. Qing troops thereupon piled dry wood along the fort's wooden walls and when they began to light it, Tolbuzin surrendered (exact date uncertain). The 600 or so defenders were allowed to withdraw to Nerchinsk. About 45 opted to go with the Qing troops where they joined the Albazinians in Peking. Qing troops burned the fort and withdrew, but did not destroy the crops. When news of the defeat reached Moscow in November it was decided to abandon the Amur and send an ambassador to Peking.
In 1686, one day after leaving Albazin, the retreating Russians met a group of reinforcements who brought word that an even larger group under Baiton had reached Nerchinsk. Since the fort was lost they continued their withdrawal. Sometime after July 10, 1685, scouts reported that the Manchus were gone and the crops still standing. Vlasov sent 669 well-armed men under Tolbuzin to gather the harvest. The crops were gathered, Albazin was refortified with earthen walls and efforts were made to bring the natives back into subjection. Qing troops arrived on July 18, 1686, and began a tight siege and a steady cannonade. On the fifth day of the siege, Tolbuzin was killed by a cannonball and replaced by Afanasii Baiton.[4] The Russians had enough food to last until Easter, but were short of water. The siege continued until early winter. In late October messengers arrived in Peking announcing Moscow's desire to negotiate. An order was issued to relax the siege. At this time less than 66 men, out of an original 826, were left alive (most had died of disease, especially scurvy). On December 25 Baiton sent one of his men to request provisions. A few more than twenty men remained in the fort, all ill and undernourished. When, in August 1687, the Kangxi Emperor heard (incorrectly) that the Russian ambassador had reached Mongolia, he ordered the Qing troops withdrawn.
By the Treaty of Nerchinsk in 1689, Albazin was abandoned and destroyed. The former territory of Jaxa was incorporated into the Qing dynasty of China.