"परोपकारः"
परेषाम् उपकारः परोपकरः इति अभिधीयते। अनेषं प्राणिनां हितभाबानया स्वहनिलभायोः चिन्तां त्यक्त्वा यानि कार्याणि क्रियन्ते तानि "परोपाकरः"इति पदेन इति बिबेच्यन्ते। एषः परोपकारः मानवीय नैसर्गिक गुणेसु अनन्यो वर्तते। समाजे मानवः इतर - प्राणिनां हितसाधनार्थं यत् किंचित् वितरति,मनसा वाचा कर्मणा वा परार्थं यत् किंचित् अपि सम्पादयति, परेषां कल्यानकर्तुं यत् कार्याणि करोति तत् परोपकारः त्वन गण्यते। शास्त्रे परोपकाराय अतिमहत्वम् वर्णितम्।तथा हि -
अष्टादश पुराणेषु व्यासस्य वचनद्वयम् ।
परोपकारः पुण्याय पापाय परपीडनम् इति। अष्टादश पुरणकर्तुं ब्याषदेबाश्य उपदेशसहस्त्रेषु द्वयमेव तश्यभिमतं पारोपकरः पुण्याय, पापाय, परपीडनम्। परोपकारः मार्गेण भगवतः कृपा लभ्यते। अतः आङ्ग्लभाषायां उक्तम् - service to mankind service to God इति।
शास्त्रेषु परोपाकारः प्रशस्यते,अनुमोहते च प्रणेिरपि धनै अपि परोपकारः कार्य। न च परोपकारः सदृशाः पुण्यं यज्ञ सतेनापि सम्भाव्यते। न केवलं मनाबेषु एव परोपकारः भवनं बिद्वते अपितु अन्ये प्राणिनः अपि परोपकारः सलग्नाहा भवन्ति। अस्माकं बईचित्र्मय - प्रकृतिः परोपकारः स इव सिखश्यां ददाति। नद्यः स्वयमेव जलं न पिबन्ति,ब्रुख्यश्च स्वयमेव फलानि न खादन्ति किन्तु तासां जलं तासां फलानि च परोपकाराय भवन्ति।अतः उक्तम् -
पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः
स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः।
नादन्ति सस्यं खलु वारवाहाः
परोपकाराय सतां विभूतयः।।