Bullgaret ne Shqiperi
Minoriteti Bullgare ne Shqiperi eshte i njohur nga Republika e Shqiperise nga 12 Tetori i 2017 ku aktualisht jane 60.000-170.000 banore. Shqiperia e sotme gjate periudhes se Mesjetes ka qene pjese e shtetit te atehershem Bullgar e nohur ndryshe dhe si protektorati i Kumiçevicës, ku vlen te permendet fakti qe Kumiçevica luajti rol kryesor kulturor e arsimor ne ate kohe. Vlen te permendet muzikanti dhe artisti me i famshem i Mesjetes me vepren e tij "Възхвала на българката" (kushtuar nenes se tij), Jan Kukuzeli, i cili lindi ne Shqiperine e Veriut ne fund te shek.13 nga nje baba shqiptar dhe nene bullgare. Veprat e tij ende sot e kesaj dite vleresohen nga te gjithe. Në vitet midis dy luftërave botërore, Bullgaria zhvilloi një veprimtari aktive diplomatike për njohjen e bashkatdhetarëve në Shqipëri si pakicë kombëtare, nderkohe qe gjate periudhes 1945-1990 ndodhi e kunderta.
Pozicionimi Gjeografik
Enklavat kompakte bullgare në Shqipëri janë rrethet e Mala Prespës, Golo Bardo dhe Gora , të vendosura në kufirin me Maqedoninë dhe Kosoven. Një numër i konsiderueshëm i Bullgarëve gjthashtu jetojnë perkatesisht në qytetet: Elbasan (4 - 12 000), Tiranë (3 - 4000), Durres (2 - 3000), Peshkopi (rreth 1000 persona). Bullgarët në qarkun e Kukesit, Gora, të ashtuquajturat Goranët, janë rreth 7500 banore dhe banojnë në 9 fshatra, më i madhi prej të cilëve është Shishteveci (1800 banor). Përveç këtyre fshatrave përgjatë lumit Drin, ka shumë fshatra bullgarë të shqiptarizuar në afërsi. Nderkohe qe perqendrimi kryesor i migrantëve bullgarë nga rrethi Golo Bardo në kryeqytet janë lagjet: "Kodra është Priftite", "Dogana", "Ali Demi", "Alias", "Kinostudio", etj. Organizatat Bullgarene Shqiperi janë: Shoqëria Kulturore dhe Edukative "Ivan Vazov" - Tiranë (që nga viti 1999), Shoqëria Kulturore "Prosperitet Golo Berdo" - Tiranë (që nga viti 2000), Klubi për Miqësi dhe Bashkëpunim "24 maj" - Tiranë (që nga viti 2008).
Njohja e pakices Bullgare ne Shqiperi
Pakica Bullgare është e vetmja pakicë historike që i nënshtrohet propagandës brutale nga autoritetet shkombëtarizuese të Jugosllavisë së Titos, e cila, përveç Maqedonisë së Vardarit, u përpoq të impononte një identitet të rremë kombëtar në Maqedoninë e Pirinit, Greqinë e Veriut dhe Shqipëri. Në vitin 1932, sipas një rezolute të votuar nga Konferenca e Dytë Ballkanike në Stamboll, Bullgaria dhe Shqipëria nënshkruan një protokoll përfundimtar duke deklaruar se delegacioni shqiptar njohu ekzistencën e një pakice bullgare në Shqipëri. Për shkak të një ndryshimi të qeverisë dhe luftës botërore që pasoi, rezoluta nuk u ratifikua kurrë. Derisa dy aleatet strategjik ne Ballkan Shqiperia dhe Bullgaria shpetuan njeher e pergjithmon nga kthetrat e komunizmit dhe propagandave jugosllave. Ndër çështjet që janë të ndjeshme për palën bullgare dhe marrëdhëniet bilaterale është çështja e të drejtave të personave me origjinë etnike bullgare. Në Shqipëri, tre pakica kombëtare (greke, maqedonase dhe serbo-malazeze ku kjo e fundit nuk ekzistone) njihen zyrtarisht, si dhe dy pakica etno-gjuhësore - rome dhe vllahiane / arumune. Grupi etnik Bullgar nuk njihet. Kjo situatë e pafavorshme për Bullgarinë krijon përparësi të konsiderueshme ndaj Maqedonisë së Veriut, e cila për vite me radhë ka ndjekur një politikë të synuar për të vendosur tezën e "karakterit maqedonas" të popullsisë me origjinë bullgare në Shqipëri, me qellim qe ti sherbej politikave megaliste çnjerzore jugosllave. Bullgarët që kanë ruajtur identitetin e tyre etnik në Shqipëri janë një dëshmi e rëndësishme për bashkjetesën, të vërtetën dhe për të kaluarën historike të vendit, si dhe rajonin gjeografik të Maqedonisë. Prandaj, në kontekstin e procesit të integrimit të pranimit të Shqipërisë në BE, është e natyrshme që Bullgaria të insistojë në barazinë e Bullgarëve në Shqipëri me pakicat e tjera në përputhje me praktikën dhe legjislacionin e vendit në këtë fushë. Ekzistojnë tre arsye kryesore pse komuniteti Bullgar ishte një nga më të rrezikuarit: - Në krahasim me pakicat e tjera kombëtare, ishte i vetmi që nuk ishte njohur ende zyrtarisht nga shteti shqiptar deri ne vitin 2017; - Ndryshe nga bashkësitë e tjera që janë kompakte, ai bullgar është shpërndarë kryesisht në tre rajone të ndryshme që nuk janë të lidhura me njëra-tjetrën. Këto janë Golo Bardo, Gora dhe Prespa, me popullsinë e shpërndarë në fshatra të vegjël në një nga rajonet më të varfra lindore të Shqipërisë; - Komuniteti Bullgar është fetarisht i larmishëm. Në Prespë mbizotërojnë të krishterët ortodoksë, në Golo Bardo është kryesisht i përzier - të krishterë myslimanë dhe ortodoksë, ndërsa në zonën e Gorës mbizotërojnë myslimanët. Këta faktorë kontribuojnë në statusin specifik të komunitetit Bullgar në Shqipëri si të rrezikuar dhe përforcojnë nevojën e tij për mbështetje dhe njohje nga shteti. Më 15 Shkurt 2017, për herë të parë në raportet vjetore të progresit për Shqipërinë, Parlamenti Evropian i bëri thirrje asaj të njohë pakicën Bullgare në vend. Eurodeputetët Dr. Andrei Kovachev dhe Angel Djambazki ofrojnë mbështetjen e nevojshme për ndryshimet e rëndësishme në raport, i cili përshkruhet si historik. Ku teksti zyrtar i raportit të miratuar thotë: "Shënon se nevojiten përpjekje të mëtejshme për të mbrojtur të drejtat e të gjitha pakicave në Shqipëri, përmes zbatimit të plotë të legjislacionit përkatës; rekomandon që të drejtat e njerëzve me origjinë etnike Bullgare në rajonet e Prespës, Golo Bardo dhe Gora të përfshihen në legjislacion dhe të garantohen në praktikë." Më 12 tetor 2017, Parlamenti Shqiptar miratoi një ndryshim në Ligjin për Mbrojtjen e Minoriteteve, me të cilin Shqipëria njeh zyrtarisht pakicën Bullgare. Ekzistojnë 3 shkolla bullgare në territorin e Shqipërisë - Shkolla Hristo Botev në Tiranë, si dhe dy shkolla në Korçë dhe Bilisht.
Referencat: