The Latin language has a robust diminutive-forming system. There are many diminutive suffixes: those in calculus, axilla, fistula, and areola to start. There is often more than one correct way to form a diminutive, and many more incorrect ones.

Gender edit

The masculine, feminine, and neuter diminutives often end in -us, -a, and -um.

  • later, -is (m.) > later-cul-us (m.)
  • mulier, -is (f.) > mulier-cul-a (f.)
  • tūber, -is (n.) > tūber-cul-um (n.)

There are exceptions. These masculine words end in -a:

  • scurr-a (m.) > scurr-ul-a (m.)
  • vern-a (m.) > vern-ul-a (m.)

Many have a vowel, followed by one or two ls, followed by the endings just mentioned. Here we see stem + 'ul' + ending.

Example
Nomative diminutive
alterius generis
diminutive
eiusdem generis
ac-us (f.) aculeus (m.)
calx, calc-is (f.) calc-ulus (m.)
can-is, -is (m./f.) can-īcula (f.)
catēn-a (f.) catēl-lus (m.) catēl-la (f.) / catēn-ula (f.)
cicer, -is (n.) cicer-cula (f.)
convent-us, -ūs (m.) convent-iculum (n.)
curr-us, -ūs (m.) curr-iculum (n.)
diē-s (m./f.) diē-cula (f.)
galēr-us (m.) galēr-iculum (n.)
gust-us, -ūs (m.) gust-ulum (n.)
linter, lintr-is (f.) lintr-iculus (m.)
nŭx, nŭc-is (f.) nŭc-(u)leus (m.) nŭc-ula (f.)
pistrīn-um (n.) pistrīl-la (f.)
rān-a (f.) rān-unculus (m.) rān-ula (f.)
statu-a (f.) stat-unculum (n.)
ungu-is, -is (m.) ung-ula (f.) ungu-iculus (m.)
vepr-ēs, -is (m.) vepr-ēcula (f.)

The rules can be a bit involved. The diminutive depends on the gender, declination (first, second, etc.) and the root's ending.

First and second declension edit

Conspectus parvus edit

Stem termination Diminutive formation Examples Vide
 :
Simplex form Diminutive 1 diminutive 2
- + -ul- hort-us hort-ul-us hic
-e- / -i- + -ol- calce-us calce-ol-us hic
-ul- -ul- > -ell- ocul-us ocel-l-us hic
-ul- > -ill- bacul-um bacil-l-um
muta + r -r- > -ell- umbr-a umbel-l-a hic
-er- -er- > -ell- oper-a opel-l-a oper-ul-a hic
-ēn- -ēn- > -ēll- catēn-a catēl-l-a catēn-ul-a hic
-ĭn- -ĭn- > -ell- pāgĭn-a pāgel-l-a pāgĭn-ul-a hic
-īn- -īn- > -īll- crumīn-a crumīl-l-a hic
vāgīn-a vāgīn-ul-a
-ōn- -ōn- > -ōll- corōn-a corōl-l-a corōn-ul-a hic
-gn- -gn- > -gill- pugn-us pugil-l-us hic
agn-us agn-ell -us
-mn- -mn- > -mell- column-a columel-l-a hic
aerumn-a aerumn-ul-a
-aul-
-āl-
-ēl-
-aul- > -auxill-
-āl- > -axill-
-ēl- > -exill-
paul-us pauxil-l-us paul-ul-us hic

Regula Generalis edit

In general the diminutive of nouns of the first or second declension which end in obstruents or the semivowel /w/ (written <v>) take the suffix -ulus/-ula/-ulum (depending on gramatical gender).

Classis Regular Irregular
principale deminutive principale deminutive
Regula
principalis
vīc-us vīc-ulus
fīc-us (f.) fīc-ula
port-a port-ula
scurr-a (m.) scurr-ula (m.)
crust-um crust-ulum
cerv-a cervula
rīvus rīvulus

Stems ending in Vowels edit

Nouns of the first or second declension whose stems end in a vowel typically take -ola, -olus, or -olum depending on if they are of the feminine, masculine, or neuter gender respectively. Words ending in the glide /w/ (written v), take -ul- like other stems ending in consonants (cf. cerva/cervula).

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
principalis
gladi-us gladi-olus
besti-a besti-ola
palli-um palli-olum
calce-us calce-olus
āre-a āre-ola hirne-a hirn-ula
horre-um horre-olum

In the first declanation, -ia can become =illa or =ola. (Lucia → Lucilla, sed Tullia → Tulliola).

Roots with -ul- edit

Nouns whose stems end in -ul- (either the root itself, or due to the noun in question being a diminutive already), when their diminutive is formed, the stem-final, -ul- changes either to -ell- or -ill-. It is difficult to find any regular correspondence between the context surrounding -ul- and whether the diminutive's stem ends in -ell- or -ill-.

In the table below, those which are diminutives already have the original stem listed under "principle". In cases where the diminutive's meaning is very different from that of the original noun, the noun in question is enclosed with parentheses.


Stirpes
exeuntes
in:
-
(Principale)
Principale
deminutivum primum
deminutivum
deminutivum secundum
in -ELL- in -ILL-
-B(UL)- - fābul-a fābell-a
- tābul-a tābell-a
-C(UL)- - ancul-a ancill-a
- bacul-um bacill-um
- crepitācul-um crepitācill-um
cōdex cōdicul-us cōdicill-us
mollis (adi.) mollicul-us (adi.) mollicell-us (adi.)
(pēnis) pēnicul-us pēnicill-us
avis avicul-a aucell-a
locus locul-us locell-us
- ocul-us ocell-us
- pōcul-um pōcill-um
bucca buccul-a buccell-a
porcus porcul-us porcell-us
furca furcul-a furcill-a
-D(UL)- haedus haedul-us haedill-us
-F(UL)- offa offul-a ŏfell-a
-G(UL)- - angul-us angell-us
- singul-us (adi.) singill-atim (adv.)
- cingul-um cingill-um
(unguis) ungul-a ungell-a
-M(UL)- mamma mammul-a mill-a
-N(UL)- āgnus) āgnul-us āgnell-us
(ānus) ānul-us ānell-us
-P(UL)- - manipul-us manipell-us
pūpus/-a pūpul-us/-a pūpill-us/-a
-R(UL)- murmur murmurul-um murmurill-um
turtur turturul-a turturill-a
-S(UL)- caps-a capsul-a capsell-a
pūsus pūsul-us pŭsill-us
-T(UL)- aries arietul-us arietill-us
- catul-us/-a catell-us/-a
cist-a cistul-a cistell-a
pūtus pūtul-us pŭtill-us
- situl-a sitell-a

The double diminutives of words ending in -er, or -in-, are usually formed by adding -ul- to the end of the existing diminutive..

Caption text
Context Root Single Diminutive Double Diminutive
-in- asin-us asel-lus asell-ulus
-er- culter cultel-lus cult-ell-ulus
-ul- ocul-us ocellus ocellulus

Roots with -r- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Regulam generalem
secuta
principale deminutivum principale deminutivum
cons. + r libĕr, libr-i libel-lus
umbr-a umbel-la
fenestr-a fenestel-la fenestr-a fenestr-ula
sacr-um sacel-lum
-ĕr- misĕr, misĕr-i (adi.) misel-lus misĕr, misĕr-i (adi.) misĕr-ulus
tenĕr, tenĕr-i (adi.) tenel-lus tenĕr, tenĕr-i (adi.) tenĕr-ulus
puĕr, puĕr-i puel-lus puĕr, puĕr-i puĕr-ulus
opĕr-a opel-la opĕr-a opĕr-ula
tessĕr-a tessel-la tessĕr-a tessĕr-ula
camĕr-a camel-la littĕr-a littĕr-ula
patĕr-a patel-la
-ŏr- amphŏr-a ampul-la
-ŭr- satŭr, satŭr-i (adi.) satul-lus

Roots with -n- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Regulam generalem
secuta
principale deminutivum principale deminutivum
-ēn- catēn-a catēl-la /-lus (m.) catēn-a catēn-ula
cēn-a cēn-ula
habēn-a habēn-ula
harēn-a harēn-ula
vēn-a vēn-ula
ahēn-um ahēn-ulum
-ĭn- asĭn-us/-a asel-lus/-la domĭn-us domĭn-ulus
gemĭn-us gemel-lus
fēmĭn-a fēmel-la sarcĭn-a sarcĭn-ula
fiscĭn-a fiscel-la fuscĭn-a fuscĭn-ula
pāgĭn-a pāgel-la pāgĭn-a pāgĭn-ula
lāmĭn-a lāmel-la
patĭn-a patel-la
-īn- bovīn-us (adi.) bovīl-lus gallīn-a gallīn-ula
catīn-us catīl-lus piscīn-a piscīn-ula
lupīn-us lupīl-lus spīn-a spīn-ula
crumīn-a crumīl-la vāgīn-a vāgīn-ula
salīn-um salīl-lum
pulvīn-us pulvīl-lus
pistrīn-um pistrīl-la (f.)
vīn-um vīl-lum
-ōn- corōn-a corōl-la corōn-a corōn-ula
persōn-a persōl-la caupōn-a caupōn-ula
zōn-a zōn-ula
-gn- pugn-us pugil-lus agn-us agn-ellus
sign-um sigil-lum
tign-um tigil-lum
-mn- column-a columel-la aerumn-a aerumn-ula
lāmn-a lāmel-la lāmn-a lāmn-ula
scamn-um scabel-lum
scabil-lum
scamil-lus (m.)
domn-a domn-ula

Roots with -xill- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-aul-
-āl-
-ēl-
paul-us (adi.) pauxil-lus paul-us (adi.) paul-ulus
pāl-us paxil-lus
tāl-us taxil-lus
āl-a axil-la āl-a āl-icula
māl-a maxil-la
vēl-um vexil-lum

Exceptions edit

deminutiva
exeuntia
in:
Exempla
principale deminutivum
irregulare
deminutivum
regulare
-CUL- lagoen-a / lagōna lagun-cula
-ĀCUL- vern-a (m.) vern-āculus (m. / adi.) vern-ula (m.)
-ICUL- āl-a āl-icula axil-la
bland-us (adi.) bland-iculus bland-ulus
galēr-us (m.) galēr-iculum (n.)
montān-us (adi.) montān-iculus
pann-us pann-iculus pann-ulus
pugn-a pugn-icula
thyrs-us thyrs-iculus
uter-us utr-iculus
-IOL- sigill-um sigill-iolum
tympan-um tympan-iolum
-UNCUL- av-us av-unculus
lemb-us lemb-unculus
mendāci-um mendāci-unculum
petas-us petas-unculus
rān-a (f.) rān-unculus (m.) rān-ula (f.)
statu-a (f.) stat-unculum (n.)
tuguri-um tuguri-unculum tuguri-olum
-USCUL- rām-us rām-usculus rām-ulus
-ULEUS equ-us ec-uleus ec-ulus / equolus

Third declension edit

in -es, -is & -e

Nomina
exeuntia
in:
Formatio
deminutivi
Exempla Vide
 :
principale deminutivum 1 deminutivum 2
-ēs -ēcul- vulp-ēs vulp-ēcul-a hic
-is -icul- nāv-is nāv-icul-a hic
-icul- rēt-ĕ rēt-icul-um hic

More nouns, third declination

Stirpes
exeuntes
in:
Formatio
deminutivi
Exempla Vide
 :
principale deminutivum 1 deminutivum 2
-c- / -g- + -ul- făx, făc-is făc-ul-a hic
-t- / -d- + -ul- nepōs, nepōt-is nepōt-ul-us hic
+ -icul- anăs, anăt-is anăt-icul-a
-p- / -b- + -icul- plēbs, plēb-is plēb-icul-a hic
-n- -ōn- > -uncul- ratio, ratiōn-is ratiun-cul-a hic
-ĭn- > -uncul- homo, homĭn-is homun-cul-us
-r(r)- / -l(l)- + -cul- mulier, -is mulier-cul-a hic
-r- < -s- + -cul- mūs, mūr-is mūs-cul-us hic
rūmor, rūmōris rūmus-cul-us
plures cons. + -icul- venter, ventr-is ventr-icul-us hic

Nouns in -ēs, -is edit

Nomina
exeuntia
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-ēs, -is vulp-ēs, -is vulp-ēcula saepēs, -is saep-icula
nūb-ēs, -is nūb-ēcula
vepr-ēs, -is (m.) vepr-ēcula (f.)

Nouns in -is, -is (m./f.) or -ĕ, -is (n.) edit

Nomina
exeuntia
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-is, -is (m./f.)
-ĕ, -is (n.)
turr-is, -is turr-icula vall-is, -is vall-ēcula
nāv-is, -is nāv-icula vīt-is, -is vīt-ēcula (iuxta vīt-icula)
ign-is, -is ign-iculus corb-is corb-ula
fort-is, -is (adi.) fort-iculus virid-is, -is (adi.) virid-ulus
rēt-ĕ, -is (n.) rēt-iculum ass-is, -is ass-ula
can-is, -is (m./f.) can-īcula (f.) iuven-is, -is iuven-culus
cut-is, -is cut-īcula
febr-is, -is febr-īcula

Roots with -c- & -g- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-c-
-g-
făx, făc-is făc-ula
nŭx, nŭc-is (f.) nŭc-ula nŭx, nŭc-is (f.) nŭc(u)leus (m.)
rēx, rēg-is rēg-ulus
vōx, vōc-is vōc-ula
audāx, audāc-is (adi.) audāc-ulus
lanx, lanc-is lanc-ula lanx, lanc-is lanc-icula
falx, falc-is falc-ula falx, falc-is falc-icula
calx, calc-is (f.) calc-ulus (m.)

Roots with -t- et -d- edit

Stirpes
exeuntes
in:
deminutiva in -ul- deminutiva in -icul- Formae irregulares
principale deminutivum principale deminutivum principale deminutivum
-t-
-d-
nepōs, nepōt-is nepōt-ulus pyxis, pyxid-is pyxid-icula lapis, lapid-is lapil-lus
aetās, aetāt-is aetāt-ula anăs, anăt-is anăt-icula cor, cordis cor-culum
civitās, civitāt-is civitāt-ula lucuns, lucunt-is lucun-culus
mercēs, mercēd-is mercēd-ula pēs, pĕd-is pĕd-iculus pēs, pĕd-is pĕd-iolus / pĕt-iolus
caput, capit-is capit-ulum sors, sort-is sort-icula
glans, gland-is gland-ula puls, pult-is pult-icula
valens, valent-is (adi.) valent-ulus dens, dent-is dent-iculus
infans, infant-is (adi.) infant-ulus lens, lent-is lent-icula
blandiloquens, ~nt-is (adi.) blandiloquent-ulus fons, font-is font-iculus
adulescens, ~nt-is (adi.) adulescent-ulus pons, pont-is pont-iculus
ariēs, ariĕt-is ariĕt-illus pars, part-is part-icula

Roots with -p- et -b- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-p-?
-b-
plēbs, plēb-is plēb-icula (plēbēs, -is) plēb-ēcula
scrobs, scrob-is scrob-iculus
trabs, trab-is trab-icula (trabēs, -is) trab-ēcula

Roots with -n- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exemplars Exceptions
principale deminutivum principale deminutivum
-n- ratio, ratiōn-is ratiun-cula
sermo, sermōn-is sermun-culus
lēno, lēnōn-is lēnun-culus lēno, lēnōn-is lēnul-lus
homo, homĭn-is homun-culus homo, homĭn-is homul-lus / homun-cio, ~ōnis
caro, carn-is carun-cula
pectĕn, pectĭn-is pectun-culus flumĕn, flumĭn-is flum-icellum
sanguis, sanguĭn-is sangun-culus

Roots with -r(r)- et -l(l)-et -s- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-r(r)- later, later-is later-culus later, later-is later-iculus
mulier, mulier-is mulier-cula fūr, fūr-is fūr-unculus
tūber, tūber-is tūber-culum turtŭr, turtŭr-is (m./f.) turtŭr-illa
cicer, cicer-is (n.) cicer-cula (f.) murmŭr, murmŭr-is (n.) murmŭr-illum
pauper, pauper-is (adi.) pauper-culus iecŭr, iecŏr-is iecus-culum
amātor, amātōr-is amātor-culus
soror, sorōr-is soror-cula
vēr, vēr-is vēr-culum
far, farr-is far-culum
-l(l)- mel, mell-is mel-culum
-s- vās, vās-is vās-culum

Roots with -r- and -s- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-r- ex -s- mās, măr-is (m. subst.) mās-culus (adi.)
pulvis, pulvĕr-is pulvis-culus
flōs, flōr-is flōs-culus
ōs, ōr-is ōs-culum
mūs, mūr-is mūs-culus
mūnŭs, mūnĕr-is mūnus-culum vetus, vetĕr-is (adi.) vet-ulus
corpŭs, corpŏr-is corpus-culum
meliŏr, meliōr-is (adi.) melius-culus
rūmŏr, rūmōr-is rūmus-culus
arbŏr, arbŏr-is arbus-cula
'iecur' iecŭr, iecŏr-is iecus-culum

Roots with -u- et -v- edit

Stirpes
exeuntes
in:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
-u- sūs, sŭ-is (m./f.) sŭ-cula (f.)
-v- bōs, bŏv-is (m./f.) bū-cula (f.)

Stems ending in two or more consonants edit

Stems
ending
with:
Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
two or more
consonants
venter, ventr-is ventr-iculus păter, pătr-is păter-culus
linter, lintr-is (f.) lintr-iculus (m.) māter, mātr-is māter-cula
uter, utr-is utr-iculus frāter, frātr-is frāter-culus / frātel-lus
ācer, ācr-is (adi.) ācr-iculus
os, oss-is oss-iculum

Fourth declination edit

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
generalis
art-us art-iculus lac-us lac-usculus
vers-us vers-iculus
convent-us (m.) convent-iculum (n.) gust-us (m.) gust-ulum (n.)
curr-us (m.) curr-iculum (n.)
an-us (f.) an-icula dom-us (f.) dom-uncula /-uscula
man-us (f.) man-icula ac-us (f.) aculeus (m.)
corn-u corn-iculum
gen-u gen-iculum

Fifth declination edit

In the fifth declension, Latin nouns generally take -cula.

Classis Exempla Excepta
principale deminutivum principale deminutivum
Regula
principalis
diē-s (m./f.) diē-cula (f.)
rē-s (f.) rē-cula (f.) rē-s (f.) rēs-cula (f.)
spē-s (f.) spē-cula (f.)
plēbē-s (f.) plēbē-cula (f.)